آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح

فصل اول – تعاریف و كلیات
ماده ۱
نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران :
به ستاد فرماندهی كل قوا ، ارتش ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی انتظامی و وزارت دفاع و سازمان های وابسته اطلاق می گردد.
ماده ۲- فرمان :
تدابیر، دستورات و مصوبات شفاهی و كتبی مقام معظم فرماندهی كل قوا كه در رابطه با نیرو های مسلح ابلاغ می گردد.
ماده ۳- دستورات :
كلیه تدابیر ، ابلاغیه ها خط مشی و روش جاری و دستوراتی كه در رابطه با اداره امور یگان و سازمان در انجام ماموریت های محوله از طرف سلسله مراتب فرماندهی در نیرو های مسلح صادر می گردد.
ماده ۴- فرماندهی :
فرماندهی اختیاری است كه یك فرد در خدمت به سبب شغل یا درجه و مسئولیتی كه دارد در راستای انجام ماموریت های محوله به كار می برد ، فرمانده مسئول اداره پرسنل واحد خود بوده و تنها مقامی است كه در قبال اعمالی كه واحد او انجام و یا از انجام آن بازمانده است ، مسئولیت دارد.
ماده ۵- سرباز :
كلیه اتباع ذكور دولت جمهوری اسلامی ایران كه مكلف به انجام خدمت وظیفه عمومی برابر مقررات قانون می باشند از بدو ورود به خدمت سرباز نامیده می شوند.
تبصره :عنوان افتخاری سرباز چنانكه مرسوم است برای كلیه پرسنل نیرو های مسلح در هر درجه و مقامی كه باشد به كار می رود.
ماده ۶- انضباط در نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران :
التزام عملی به ولایت فقیه ، آداب و سنن و احكام اسلامی و تبعیت از فرامین مقام معظم فرماندهی كل قوا ، قوانین و مقررات و دستورات سلسله مراتب فرماندهان و روسا و مدیران.
تبصره۱- دستور فرمانده :
از ملزم ساختن افراد جمعی یگان به انجام و یا خودداری از انجام كلیه فعالیت هایی كه برای وصول به هدف های تعیین شده یگان ضروری تشخیص داده می شود.
تبصره ۲-دستورات باید صریح ف روشن ، و قابل اجراء بوده و در حدود اختیارات و با رعایت قوانین و مقررات صادر گردد.
تبصره ۳- دستوری كه دارای تمام یا یكی از جنبه های زیر باشد خیانت است و دستور دهنده و مجری آن خائن محسوب می شود.
(۱)دستور جاسوسی به نفع دشمن و یا دولت های بیگانه و یا گروه های داخلی و یا خارجی مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران.
(۲)دستور حمله به موسسات و اجتماعات مجاز و هر گونه تشكیلات ملی ، دولتی و نیرو های مسلح و یا دستور خرابكاری در آنها.
(۳)دستور حمله به مراكز و تاسیسات و ادارات رهبری.
تبصره ۴- هرگاه دستوری كه صادر می گردد خلاف شرع مقدس اسلام و فرامین مقام معظم فرماندهی كل قوا باشد قابل اجرا نبوده و دستور دهنده مسئول و قابل پیگرد است ضمن آنكه عدم اجرای این قبیل دستورات بازخواست نداشته و مصون از تعقیب خواهد بود.
ماده ۷- انضباط دارای دو جنبه است :
الف ) جنبه معنوی
ب) جنبه ظاهری
ماده ۸- جنبه معنوی انضباط :
جنبه معنوی انضباط در اثر ایمان و اعتقاد به خدا و مبانی دین مبین اسلام و انجام فرائض دینی و پایبند بودن به احكام و ارزش های اخلاق اسلامی ، احساس مسئولیت معنوی در قبال نظام حكومت اسلامی ، میهن و ملت ایثارگر ایران ، قانون و وظایف محوله ، اعتقاد به منطقی و عادلانه بودن مقررات و اعتقاد به فرماندهان ، روسا و مدیران و همكاران در پرسنل به وجود می آید. به طوری كه اگر تمام نظارت ها برداشته شود جنبه معنوی انضباط همچنان پا برجا و برقرار می ماند. جنبه معنوی انضباط ، پایه و اساس تربیت نیرو های مسلح مكتبی ، فداكار و وظیفه شناس را تشكیل می دهد.
ماده ۹- انضباط ظاهری :
جنبه ظاهری انضباط با حفظ احترامات و آراستگی ظاهری ، دقت در اجرای قوانین مقررات و دستورات تحقق می یابد.
ماده ۱۰- فرماندهان ، روسا و مدیران ، مسئول برقراری انضباط بوده و كلیه پرسنل تابعه موظفند برابر قوانین و مقررات آنان در برقراری انضباط یاری نمایند.
ماده ۱۱- به منظور ایجاد انضباط موثر ، ملاحظات زیر در نیرو های مسلح لازم الاجراء است.:
الف ) از هر گونه رفتار و گفتار توهین آمیز بایستی جلوگیری شود.
ب) دستور فرماندهان ، روسا و مدیران مربوط به وظایف نظامی و امور خدمتی
می باشد باید به موقع از طرف مرئوسین به مورد اجرا گذارده شود.
پ) در زمان جنگ و شرایط عملیاتی كه پرسنل ملزم به اجرای دستورات فرماندهان هستند ، هر آیینه مرئوس تشخیص دهد كه دستورات صادره مغایر با دستورات مسلم شرع، فرامین مقام معظم فرماندهی كل قوا ، حاكمیت نظام و قوانین جمهوری اسلامی ایران از جمله قوانین و مقررات نظامی است می بایستی بلافاصله پس از ابلاغ با استدلال نظر خود را مبنی بر مغایرت دستورات صادره با موارد مذكور كتباً گزارش نماید. چنانچه فرمانده ، رئیس یا مدیر مجدداً دستورات خود را كتباً ابلاغ نمود ، مرئوس موظف به اجرای آن و همزمان گزارش موضوع به فرماندهان بالاتر و مراجع ذیربط (عقیدتی ، سیاسی و حفاظت اطلاعات بر حسب مورد ) خواهد بود ، در این صورت فرمانده ، رئیس یا مدیر جوابگوی مسئولیت های ناشی از عواقب ابلاغ دستور خود می باشد.
ماده ۱۲- اختیارات فرماندهان ، روسا و مدیران ناشی از مسئولیت و وظایف محوله به آنان می باشد كه قوانین مربوط و آیین نامه ها و دستور العمل ها حدود آن را تعیین می نماید. پرسنلی كه مسئولیت و وظایف مقام بالاتر از درجه یا رتبه خود را به عنوان شغل سازمانی و یا ماموریت انجام می دهد از اختیارات مقام مزبور استفاده می نماید.
ماده ۱۳- قوام و صلاح نیروهای مسلح ایجاب می نماید كه كلیه پرسنل در رعایت و تحقق اصول انضباط از طریق تذكر شفاهی و گزارش تخلفات به رده بالاتر تلاش پیگیر نموده و مسئولیت داشته باشد.

فصل دوم ) اصول شرافت سربازی
ماده ۱۴
پرسنل نیروهای مسلح از هر درجه و رتبه ای كه باشد مفتخر به عنوان سرباز ولی امر بوده و باید همواره اصول زیر را رعایت كنند ، رعایت این اصول اساس و پایه انضباط را پی ریزی نموده و اصول شرافت سربازی نامیده می شود و از زبان یك سرباز مسلمان و ایرانی به شرح زیر بیان می شود :
الف ) من یك سرباز ایرانی هستم كه در اطاعت از خدا و رسول و ولایت فقیه به منظور حفظ نظام ، استقلال ، تمامیت ارضی كشور جمهوری اسلامی ایران و پاسداری از اسلام و دست آورد های انقلاب اسلامی و حمایت از مظلومین و مستضعفین جهان ( غیر معارض با اسلام ) تحت فرمان مقام معظم رهبری خدمت می كنم.
ب) من شهادت در راه خدا را فوز عظیم می دانم و آماده ام جان خود را در راه دفاع و حراست از اسلام ، نظام و كشور جمهوری اسلامی ایران فدا كنم.
ج) من دستور فرماندهان ، روسا و مدیران خود را اطاعت می كنم.
د) من حفظ حیثیت و شرافت سربازی و اخلاق اسلامی را سر لوحه زنگی خود قرار می دهم.
ه) من اصول و مقررات حفاظتی را مد نظر داشته و در حفظ اسرار نظامی و دولتی كوشش می كنم.
و ) من از انجام هرگونه فعالیت سیاسی ممنوعه و وابستگی به احزاب و گروه های سیاسی خودداری می نمایم.
ز)اموال و وسائل و اسنادی را كه به من سپرده شده با نهایت دلسوزی و دقت نگه داری و حفظ خواهم نمود.
ح) من وظایف خود را با جدیت و صداقت انجام می دهم.
ط) در جنگ هیچگاه تسلیم دشمن نخواهم شد و تا قدرت جنگیدن باقی باشد به مقاومت ادامه خواهم داد.
ی) اگر دشمن اسیرم نماید با تمام توان به مقاومت خود ادامه خواهم داد ، هنگام اسارت به هر وسیله ای برای گریختن از دست دشمن و پیوستن به نیرو های خودی متوسل خواهم شد و به فرار دیگران كه جز نیرو های خودی هستند كمك خواهم كرد.
ك) اگر دشمن اسیرم نماید هنگام بازپرسی توسط دشمن فقط نام – نام خانوادگی – درجه یا رتبه – شماره پرسنلی – و تاریخ تولد خود را خواهم گفت ، از پاسخ به هر سوال دیگری خودداری خواهم كرد و هیچگونه اظهاری (كتبی یا شفاهی ) علیه نظام اسلامی ، كشور ، ملت و نیرو های مسلح خود نخواهم نمود.
ل) در دوران اسارت نسبت به نظام اسلامی ، ملت ، میهن و نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران و همه همرزمان خود وفادار خواهم ماند ، هیچ گونه اطلاعی كه به ضرر نظام ، كشور ، میهن باشد به دشمن نداده و در هیچ عملی علیه آنان شركت نخواهم كرد. اگر نسبت به همكارانم كه اسیر شده اند ارشدیت داشته باشم فرماندهی آنان را بر عهده می گیرم و اگر كسی یا كسانی دیگر ارشد باشند دستورات آنها را اطاعت نموده و با كلیه امكانات از آنان پشتیبانی خواهم نمود.
م) من همواره نسبت به همكاران و همرزمان و عموم مسلمین صمیمی و مهربان بوده و نسبت به دشمنان اسلام و ستمگران سختگیر و سازش ناپذیر خواهم بود.

فصل سوم ) اصول فرماندهی و سلسله مراتب
ماده 15
فرماندهی كل نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران با مقام معظم رهبری (ولایت فقیه ) است فرماندهان ، روسا و مدیران در تمام سلسله مراتب در حدود اختیارات مصوب سازمانی از طرف معظم له ، فرماندهی ، ریاست و یا مدیریت خواهند شد.
ماده ۱۶
چنانچه مقام معظم فرماندهی كل قوا تمام و یا قسمتی از اختیارات خود را به شخص دیگری تفویض فرمایند ، دستورات آن شخص در حدود اختیارات تفویض شده لازم الاجراء خواهد بود.
ماده ۱۷
ستاد فرماندهی كل قوا در طول ستاد مشترك ارتش جمهوری اسلامی ایران، ستاد كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، ستاد نیروی انتظامی و در رده بالاتر از آنها است و بر حسب ماموریت و فرامین و تدابیر ابلاغی مقام معظم فرماندهی كل قوا انجام وظیفه می نماید.
ماده ۱8
وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران تابع قوانین و مقررات نیروهای مسلح بوده و بخشی از دولت است كه مسئولیت پشتیبانی نیرو های مسلح را در قالب قوانین و تدابیر مقام معظم فرماندهی كل قوا بر عهده دارد.
ماده ۱۹
نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران از ستاد فرماندهی كل قوا ، ارتش جمهوری اسلامی ایران ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، نیروی انتظامی و وزارت دفاع و سازمان های وابسته تشكیل گردیده است ، عناصر و تركیبات متشكله آن به شرح زیر می باشد :
الف ) ستاد فرماندهی كل قوا :
به مجموعه سازمان فرماندهی كل قوا و سازمان ها و دفاتر پیوسته و وابسته و قسمت هایی كه بنا بر امور فرماندهی معظم كل قوا پشتیبانی آنها به ستاد فرماندهی كل قوا محول شده است اطلاق می گردد.
ب) ارتش جمهوری اسلامی ایران :
به مجموعه ستاد مشترك ، نیروی زمینی ، نیروی هوایی ، نیروی دریایی و سازمان وابسته به آنها اطلاق می گردد.
ج) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی :
به مجموعه فرماندهی كل ، ستاد كل سپاه ، نیروی زمینی ، نیروی هوایی ، نیروی دریایی ، نیروی مقاومت بسیج و نیروی قدس و سازمان های وابسته به آنها اطلاق می گردد.
د)نیروی انتظامی :
به مجموعه شهربانی ، ژاندارمری ، و كمیته انقلاب اسلامی اطلاق می گردد.
ه) وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح :
به مجموعه وزارت دفاع و كلیه موسسات ، سازمان ها و شركت های تابع آن اطلاق می گردد.
تبصره : دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی كل قوا ، دفتر عمومی حفاظت اطلاعات فرماندهی كل قوا ، سازمان های عقیدتی سیاسی و حفاظت و اطلاعات ارتش ، نمایندگی ولی فقیه و حفاظت و اطلاعات در سپاه ، عقیدتی سیاسی و حفاظت اطلاعات در نیروی انتظامی و زارت دفاع و پشتیبانی نیروی مسلح به عنوان بخشی از ستاد فرماندهی كل قوا، ارتش جمهوری اسلامی ایران ، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، نیروی انتظامی و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح می باشد كه با سلسله مراتب مستقل و متمركز مستقیماً تحت امر مقام معظم رهبری و در كنار نیروهای مسلح انجام وظیفه می نمایند.
ماده ۲۰
نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران از بالاترین مقام تا پایین ترین رده به وسیله فرماندهان ، روسا یا مدیران كه از طرف مقام معظم فرماندهی كل قوا ، فرماندهی یا ریاست یا مدیریت دارند مانند حلقه های زنجیر بهم پیوسته بوده كه در اصطلاح آن را سلسله مراتب گویند.
ماده ۲۱
ستاد فرماندهی كل قوا ، ستاد فرماندهی معظم كل قوا در نیرو های مسلح بوده و معظم له را در اداره امور نیروهای مسلح یاری می نماید.
ماده ۲۲
سلسله مراتب در ارتش ، سپاه و نیروی انتظامی كه هر یك بخشی از نیرو های مسلح را تشكیل می دهند به شرح زیر می باشد :
ردیف ارتش جمهوری اسلامی ایران
۱ نیروی زمینی نیروی هوایی نیروی دریایی
۲ فرمانده نیرو فرمانده نیرو فرمانده نیرو
۳ فرمانده لشگر فرمانده منطقه و پایگاه فرمانده ناوگان و منطقه
۴ فرمانده تیپ فرمانده گروه و تیپ فرمانده ناو تیپ
۵ فرمانده گردان فرمانده گردان فرمانده ناو گروه
۶ فرمانده گروهان فرمانده گروهان فرمانده ناو
۷ فرمانده دسته فرمانده دسته
ردیف نیروی انتظامی
۱ ژاندارمری شهربانی كمیته انقلاب اسلامی
۲ فرمانده ژاجا رئیس شهربانی فرمانده كل كمیته
۳ فرمانده ناحیه رئیس شهربانی استان —
۴ فرمانده هنگ رئیس شهربانی شهرستان —
۵ فرمانده گردان رئیس كلانتری —
۶ فرمانده گروهان — —
۷ فرمانده پایگاه — —
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
ردیف فرمانده كل قوا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
۱ نیروی زمینی نیروی هوایی نیروی دریایی نیروی مقاومت بسیج نیروی قدس
۲ فرمانده نیرو فرمانده نیرو فرمانده نیرو فرمانده نیرو فرمانده نیرو
۳ فرمانده سپاه فرمانده فرمانده منطقه فرمانده منطقه —
۴ فرمانده لشگر فرمانده فرمانده ناحیه فرمانده ناحیه —
۵ فرمانده تیپ فرمانده گردان فرمانده پایگاه فرمانده پایگاه —
۶ فرمانده گردان فرمانده — فرمانده در رده مقاومت —
۷ فرمانده گردان فرمانده — — —
۸ فرمانده دسته — — — —
تبصره – سلسله مراتب تشكیل دهنده نیروی انتظامی از جمله كمیته انقلاب اسلامی و سایر یگانها و سازمان های تابعه آن اساس تركیبات سازمانی نیروی خواهد بود و همچنین سلسله مراتب عناصر تشكیل دهنده نیروی قدس طبق تركیبات سازمانی خواهد بود.
ماده ۲۳
مسیر اعمال فرماندهی در یگانهایی كه فاقد ستاد می باشند مستقیم و بدون واسطه بوده ، لیكن در یگانهایی كه دارای ستاد هستند فرمانده ، از طریق ستاد مربوطه با یگان های تابعه ارتباط برقرار می سازد. بنابراین ستادها در سلسله مراتب فرماندهی نمیباشند ولی اجرای امور فرماندهی را تسهیل می نمایند. بدیعی است كه هیچ یك از ستادها چه نسبت به نیروها و چه نسبت به یكدیگر در سلسله مراتب فرماندهی قرار ندارند.
ماده ۲۴
فرماندهان ، روسا و مدیران مسئول نظارت مداوم بر اجرای مقررات در سلسله مراتب رده مربوطه می باشند.
ماده ۲۵
فرماندهان ، روسا و مدیران باید با توجه به مقررات و آیین نامه ها و وضعیت یگان یا قسمت مربوط خط مشی خود را با صدور دستور العمل های تكمیلی و روش های جاری تعیین نموده و دانش پرسنل جمعی را ارتقاء داده و آنان را به اجرای صحیح مقررات و انجام وظایف محوله آشنا سازند.
ماده ۲۶
دستورات هماهنگی :
تكالیف ثابت و یا وظایف مشابه و یا دستوراتی كه اجرای آنها مستلزم مشاركت و هماهنگی چندین فرمانده ، رئیس یا مدیر باشد و بایستی به وسیله یگانها یا عناصر تحت امر آنان به طور هماهنگ به مرحله اجرا درآید به نام دستورات هماهنگی نامیده شده ، بایستی از طرف مقامی كه بر همه آنها سمت فرماندهی یا ریاست یا مدیریت دارد صادر شود و وظایف و حدود مسئولیت های هر یك در آن مشخص گردد.
ماده ۲۷
دستورات باید ساده ، صریح و روشن ، قابل اجرا و منطبق با دستورات مسلم شرع و فرامین مقام معظم فرماندهی كل قوا و قوانین و مقررات مصوب بوده و در حدود اختیارات و با رعایت مقررات صادر گردد.
ماده ۲8
دستورات صادره برای رده های بالا كلی و در مورد دره های پایین تر بایستی به نسبت پایین بودن رده دستور گیرنده ، مشروح باشد.
ماده ۲۹
فرمانده ، رئیس یا مدیر دستورات را به طور ساده و روشن راساً صادر نموده و اختیارات انتخاب راه كار را در حدود مقدورات جهت اجرای دستورات به پرسنل خود محول می كند. به هر حال این امر مانع نظارت فرمانده ، رئیس یا مدیر نخواهد بود.
ماده ۳0
در سلسله مراتب فرماندهی ، هر كس موظف است در چارچوب مسئولیتی كه به عهده دارد ابتكار خود را برای حسن انجام ماموریت به كار اندازد.
ماده ۳1
برای آنكه ابتكار در هر رده به صورت صحیح اعمال شود لازم است حدود اختیارات هر كس به طور روشن مشخص گردد.
ماده ۳۲
نظارت فرماندهان ، روسا مدیران به كار پرسنل جمعی نباید طوری باشد كه قدرت ابتكار زیر دست را از بین ببرد ، و به نام اینكه تمام مسئولیت ها متوجه فرماندهان ، روسا و مدیران می باشد در جزئیات كارها دخالت نموده و برای انجام دستورات صادره شخصاً راه كار تهیه و تعیین نماید ، بلكه باید ضمن نظارت چنانچه تشخیص دادند كه راه كار پرسنل جمعی درست نمی باشد ، آنها را هدایت و رهبری كنند.

فصل چهارم ) ترتیب درجات، رتبه ها ، ارشدیت ، فرماندهی ریاست و مدیریت
ماده ۳3
شغل نظامی ، كارمندی و شغل مشترك عبارت است از مجموعه وظایف مشخصی كه در جداول سازمان برای یك شغل پیش بینی شده است. مشاغل فرماندهی در نیروهای مسلح از مشاغل نظامی است و مشاغل مدیریت در كلیه رده ها از مشاغل مشترك می باشد.
ماده ۳۴
ترتیب درجات پرسنل نظامی در نیرو های مسلح به شرح زیر است :
ارتش جمهوری اسلامی ایران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نیروی زمینی و نیروی هوایی
نیروی دریایی نیروی زمینی ، نیروی هوایی ، نیروی دریایی ، مقاومت و نیروی قدس
نیروی دریایی
۱ سرباز ناوی سرباز ناوی
۲ سرباز دوم ناوی دوم سرباز دوم ناوی دوم
۳ سرباز یكم ناوی یكم سرباز یكم ناوی یكم
۴ سرجوقه سر ناوی رزم یار ناوی رزم یار
۵ گروهبان سوم مهناوی سوم رزم آور سوم ناویار سوم
۶ گروهبان دوم مهناوی دوم رزم آور دوم ناویار دوم
۷ گروهبان یكم مهناوی یكم رزم آور یكم ناویار یكم
۸ استوار دوم ناو استوار دوم رزم دار دوم ناودار دوم
۹ استوار یكم ناو استوار یكم رزم دار یكم ناودار یكم
۱۰ ستوان سوم ناوبان سوم ستوان سوم پاسدار ناوبان سوم پاسدار
۱۱ ستوان دوم ناوبان دوم ستوان دوم پاسدار ناوبان دوم پاسدار
۱۲ ستوان یكم ناوبان یكم ستوان یكم پاسدار ناوبان یكم پاسدار
۱۳ سروان ناو سروان سروان پاسدار ناو سروان پاسدار
۱۴ سرگرد ناخدا سوم سرگرد پاسدار ناخدا سوم پاسدار
۱۵ سرهنگ دوم ناخدا دوم سرهنگ ۲ پاسدار ناخدا دوم پاسدار
۱۶ سرهنگ ناخدا یكم سرهنگ پاسدار ناخدا یكم پاسدار
۱۷ سرتیپ دوم دریادار دوم سرتیپ ۲ پاسدار دریادار دوم پاسدار
۱۸ سرتیپ دریادار سرتیپ پاسدار دریادار
۱۹ سرلشگر دریابان سرلشگر پاسدار دریابان پاسدار
۲۰ سپهبد دریا سالار سپهبد پاسدار دریاسالار پاسدار
۲۱ ارتشبد دریا بد ارتشبد پاسدار دریابد پاسدار
تبصره ۱- ترتیب درجات پرسنل نیروی انتظامی (ژاندارمری ، شهربانی برابر درجات نیروی زمینی ارتش و پرسنل كمیته انقلاب اسلامی طبق درجات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می باشد. )
تبصره ۲- عناوین درجات بسیج برابر درجات مصوبه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می باشد. با این تفاوت كه به جای كلمه پاسدار كلمه بسیجی قرار می گیرد.
تبصره ۳- عناوین درجات مذكور در بند های ۵ و ۶ و ۷ نیروی زمینی ارتش در شهربانی به ترتیب عبارت است از : سرپاسبان سوم ، سرپاسبان دوم ، سرپاسبان یكم.
ماده ۳۵
ترتیب رتبه های خدمتی كارمندان ستاد فرماندهی كل قوا، ارتش، سپاه ، نیروی انتظامی و وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح و سازمان های وابسته به آنها به شرح زیر است :
(۲)كارمند رتبه ۲ (۱۲) كارمند رتبه ۱۲
(۳) كارمند رتبه ۳ (۱۳) كارمند رتبه ۱۳
(۴) كارمند رتبه ۴ (۱۴)كارمند رتبه ۱۴
(۵) كارمند رتبه ۵ (۱۵) كارمند رتبه ۱۵
(۶) كارمند رتبه ۶ (۱۶) كارمند رتبه ۱۶
(۷) كارمند رتبه ۷) (۱۷) كارمند رتبه ۱۷
(۸) كارمند رتبه ۸ (۱۸) كارمند رتبه ۱۸
(۹) كارمند رتبه ۹ (۱۹) كارمند رتبه ۱۹
(۱۰) كارمند رتبه ۱۰ (۲۰)كارمند رتبه ۲۰
به منظور روشن شدن ارشدیت بین پرسنل ستاد فرماندهی كل قوا، ارتش ، سپاه ، نیروی انتظامی و وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح در برخورد ها و روابط سازمانی و یا در دست گیری فرماندهی ، ریاست یا مدیریت هنگام بروز بحران و یا در تجمعات نظامی كه بر اساس سلسله مراتب (تابعیت ) تشكیل نشده باشد ، قواعد و مقررات ارشدیتی باید وجود داشته باشد كه ترتیب آن به شرح زیر است :
الف : نظامیان :
(۱) بین دو نظامی ، ارشد كسی است كه دارای درجه بالاتر باشد.
(۲) بین نظامیان هم درجه ارشد كسی است كه درجه شغل سازمانی وی بالاتر باشد.
(۳) در صورت تساوی درجه و شغل سازمانی ، دارنده درجه ثابت نسبت به دارنده درجه موقت ارشدیت دارد.
(۴) در صورت تساوی درجه و درجه شغل سازمانی ، ارشد كسی است كه خدمت وی در درجه فعلی بیشتر باشد ، مگر در مورد سلسله مراتب فرماندهی یا ریاست یا مدیریت كه در این صورت فرماندهی یا مدیریت نسبت به مرئوس خود ارشد است.
(۵) در صورت تساوی شرایط بالا ارشد كسی است كه قدمت خدمت وی در درجه قبلی بیشتر باشد و به همین ترتیب به درجات قبل از آن.
(۶) در صورت تساوی كلیه شرایط بالا پرسنل كادر ثابت نسبت به پرسنل پیمانی و وظیفه ارشد خواهد بود.
(۷) در صورت تساوی كلیه شرایط بالا ، ارشد كسی است كه نشان جنگی در درجه بالاتر داشته باشد.
(۸) در صورت تساوی كلیه شرایط بالا ، ارشد كسی است كه طبق دستور مقام بالاتر سمت فرماندهی یا ریاست یا مدیریت را عهده دار باشد.
(۹) در صورت تساوی كلیه شرایط بالا پرسنل رسته های رزمی نسبت به پرسنل رسته های پشتیبانی رزمی و خدمات رزمی ارشدیت دارند.
(۱۰) در صورت تساوی كلیه شرایط بالا اگر منظور از تعیین ارشد، عهده دار شدن فرماندهی در یك وضعیت بحرانی باشد ، ارشدیت و در نتیجه فرماندهی با پرسنلی است كه در آن محل و وضعیت ابواب جمعی بیشتری داشته باشد.
ب)بین كارمندان :
ارشد بین كارمندان با توجه به رتبه های خدمتی آنان طبق مقررات مذكور در بند الف این ماده می باشد.
پ) بین نظامیان و كارمندان :
ارشد بین نظامیان و كارمندان در مشاغل مشترك با توجه به ترتیب همطرازی درجات نظامی و رتبه های كارمندان مذكور در مواد ۳۴ و ۳۵ مقررات بند الف این ماده بوده و صرف نظامی یا كارمند بودن موجب ارشدیت پرسنل بر یكدیگر نخواهد بود.
تبصره : با توجه به اینكه ارتقاء نظامیان از درجه سرتیپی به بالا در چارچوب نیاز های محدود سازمانی و با صدور فرمان مقام فرماندهی كل قوا تحقق مییابد و با نگرش به اینكه ارتقاء رتبه كارمندان دارای چنین امتیازی نمی باشد به منظور حفظ نظام فرماندهی و شیرازه تشكیلاتی نیرو های مسلح ، نظامیانی كه به درجات سرتیپی به بالا ارتقاء یافته و یا در مشاغل درجات اخیر الذكر انتصاب می یابند به كلیه كارمندان رتبه های ۱۸ و ۱۹ و ۲۰ كه در مشاغل درجات فوق الاشاره قرار دارند ارشدیت خواهند داشت.
ماده ۳۷
ارشد ترین مقام در هر یك از بخش های نیرو های مسلح :
الف : رئیس ستاد فرماندهی معظم كل قوا ارشد ترین مقام در نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران می باشد.
ج) فرماندهی كل سپاه ارشدترین مقام در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می باشد.
د) فرماندهی نیروی انتظامی ارشد ترین مقام در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران می باشد.
تبصره : در صورتی كه برای ارتش فرمانده تعیین شود فرمانده كل ارتش ارشد ترین مقام ارتش بوده و جای ب و ج تعویض می شود ، یعنی فرمانده كل ارتش در ردیف دوم و فرماندهی كل سپاه در ردیف سوم قرار می گیرد.
ماده ۳۸
فرماندهان ناو یا هواپیما ، هلی كوپتر نه تنها بر كلیه پرسنل مربوط فرماندهی دارند بلكه كلیه كسانی كه با این وسیله مسافرت می نمایند در تمام مدتی كه در وسیله سوار هستند از هر درجه یا رتبه كه باشند مكلف به اجرای مقررات داخلی ناو یا هواپیما بوده و از دستور فرمانده ناو یا هواپیما در این مورد باید تبعیت كنند.
ماده ۳۹
در غیاب فرماندهی یا رئیس ، فرماندهی یا ریاست از سوی شخصی كه به عنوان جانشین جهت تصدی مسئولیت های محوله مورد تصویب مقام ذیصلاح واقع گردیده اعمال می گردد و در صورت عدم حضور جانشین ، ارشد پرسنل عهده دار مسئولیت فرماندهی خواهد بود.
ماده ۴۰
فرمانده ، رئیس یا مدیر می تواند ، قسمتی از اختیارات خود را به مرئوس بلافصل خود تفویض نماید. اینكار باعث سلب مسئولیت و همچنین باعث سلب همان اختیارات از تفویض كننده اختیارات نخواهد بود.
ماده ۴۱
هرگاه یگانی در موقعیتی و یا در مقابل واقعه ای قرار بگیرد ، به طوریكه فرمانده یگان دسترسی فوری به فرمانده بالاتر و سلسله مراتب بعدی نداشته و طبیعت واقعه نیز موجودیت یگان را تهدید و یا بیم ایراد لطمه و خسارت به ماموریت های محوله و اموال یا تاسیسات ذیربط برود ، فرمانده واحد ملزم است به ابتكار خود و به اقتضای وضعیت بدون فوت وقت تصمیمات لازم را اتخاذ و با سریع ترین وسیله ، فرمانده خود را از وضعیت مطلع و ادله خود را در اسرع وقت گزارش نماید.

فصل پنجم ) مسئولیت و وظایف پرسنل نیرو های مسلح
ماده ۴۲
هر یك پرسنل نیرو های مسلح باید با ایمان و اعتقاد راسخ و علاقه در حفظ اسلام ، ولایت فقیه ، انقلاب و دست آورد های آن ، نظام جمهوری اسلامی ، استقلال و تمامیت ارضی كشور اسلامی ایران ، دفاع از مسلمین و مستضعفین غیر معارض و در انجام وظیفه محوله كوشا باشد و در اجرای فرامین مقام معظم فرماندهی كل قوا، فرماندهان ، روسا و مدیران و نزی تعهدات سربازی خود با ایثار و جانبازی وفادار باشد.
ماده ۴۳
هر یك از پرسنل نیرو های مسلح باید با تقوا ، متعهد ، ایثارگر ، با انضباط ، شجاع و تابع قوانین و مقررات بوده و در راه انجام وظیفه محوله از فدا كردن جان خویش دریغ ننماید.
ماده ۴۴
هر یك از پرسنل نیرو های مسلح بایستی وظیفه خود را خوب بشناسد و آیین نامه ها و مقررات مربوطه را به طور كامل و با نهایت علاقه فرا بگیرد و آنها را با دقت به مرحله اجرا درآورد.
ماده ۴۵
هر یك از پرسنل نیرو های مسلح بایستی برای بالا بردن دانش تخصص شغلی خود تلاش نماید ، در شناسایی و نگه داری جنگ افزار خود حداكثر كوشش را به كار برد ، ساز و برگ و سایر اموال دولتی را كه در اختیار اوست خوب بشناسد و با دقت از آنها محافظت نماید.
ماده ۴۶
مسئولیت سربازی ، ایجاب می نماید هر یك از پرسنل نیرو های مسلح دشواری های خدمتی را با ابتكار و علاقه مندی و با ابراز توانایی و رشادت حل كند و هرگز ترس و سستی به خود راه ندهد و در هیچ مورد از یاری صمیمانه همكاران و سایر همرزمان و هم میهنان خود دریغ نورزد.
ماده ۴۷
هر یك از پرسنل نیرو های مسلح باید ، احترام لباس مقدس سربازی را همواره حفظ نموده و ارتكاب اعمال خلاف شئون اسلامی و خدمتی پرهیز نماید.
ماده ۴۸
هر یك از پرسنل نیرو های مسلح بایستی همواره با هوشیاری و رعایت اصول و مقررات حفاظتی در حفظ اسراری كه در اختیار اوست كوشا باشد و حتی در شرایط بحرانی با نهایت فداكاری از افشای آن جلوگیری نماید و در برخورد با موارد مشكوك از قبیل ( براندازی ، جاسوسی ، خرابكاری ، موارد ایجاد نارضایتی ) مراتب را بلافاصله به مقام مافوق مسئول گزارش نماید.
ماده ۴۹
پرسنل نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران از عضویت یا وابستگی به احزاب و گروه های سیاسی ممنوع بوده و حق فعالیت در جهت برنامه ها و تبلیغات آنان را ندارد.
ماده ۵۰
هر فرد نیرو های مسلح باید نسبت به همكاران و همرزمان و عموم مسلمین صمیمی و مهربان بوده و نسبت به دشمنان اسلام و ستمگران سختگیر و سازش ناپذیر باشد.

فصل ششم ) وظایف عمومی فرماندهان ، روسا و مدیران
ماده ۵۱
پذیرش فرماندهی و مدیریت در نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران بر اساس تكالیف شرعیه و اطاعت از نظام ولایی فرماندهی است.
ماده ۵۲
اساسی ترین مسئولیت ذاتی فرماندهان ،روسا و مدیران عبارتند از :
الف : كوشش در جهت تعالی بخشیدن به شخصیت اسلامی و انسانی و حفظ و ارتقاء روحیه پرسنل یگان جمعی.
ب: نیل به بهترین بازده در جهت انجام ماموریت یگان یا سازمان مربوط.
ج: تعلیم و تربیت پرسنل لایق و مستعد به منظور جایگزینی و جانشینی در مواقع لزوم.
ماده ۵۳
فرماندهان ، روسا و مدیران با اعمال كنترل و نظارت در یگان یا سازمان از نحوه انجام وظیفه پرسنل وقف یافته ، در جهت پیشرفت آنان با تشویق و ترغیب عناصر وظیفه شناس و پر تلاش و ارشاد عناصر كم كار و بی انضباط ، مدیریت خود را اعمال نموده و ضمن ریشه یابی تخلف ، تنبیه را به عنوان آخرین ابزار تربیتی در مورد پرسنل به كار برد.
ماده ۵۴
فرماندهان ، روسا و مدیران ، مسئول اصلی حفظ و اعتلاء آمادگی رزمی و بالا بردن سطح انضباط و نگه داری (وسایل – جنگ افزار – ساز و برگ ) و بهداشت و سازمان خود می باشند.
ماده ۵۵
هر گونه بی انضباطی ، سستی و سهل انگاری در خدمت ، غیر قابل اغماض بوده ، فرماندهان ، روسا و مدیران موظفند با هوشیاری علل نارسایی را دریافته و سریعاً با استفاده از اختیارات قانونی و اعمال مدیریت از آن جلوگیری نمایند.
ماده ۵6
چون حفظ استعداد رزمی و كارایی یگان ، سازمان یا قسمت از مهمترین مسئولیت های فرماندهان ، روسا و مدیران به شمار می رود ، لذا بایستی با اتخاذ روش های صحیح دایماً در جریان قدرت رزمی و كارایی یگان ، سازمان یا قسمت مربوط باشند و پیشنهادات ضروری را در حفظ و بالا بردن آن با رعایت مقررات گزارش نمایند.
ماده ۵۷
رفتار و روش فرماندهان، روسا و مدیران باید بهترین نمونه و الگوی انضباط معنوی و ظاهری برای پرسنل باشد و از لحاظ دیانت ، تقوی ، مهارت ،شهامت ، بردباری ، حسن رفتار و رعایت اخلاق اسلامی نیز برای پرسنل جمعی خود نمونه باشند.
ماده ۵۸
فرماندهان ، روسا و مدیران بایستی حس اعتقاد و وفاداری به دین مبین اسلام و میهن اسلامی را با اتخاذ روش های صحیح در پرسنل جمعی خود تقویت نمایند و رعایت احترام به سایر ادیان رسمی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی را نیز مورد توجه قرار دهند.
ماده ۵۹
فرماندهان ، روسا و مدیران موظفند از وجود آموزش ها و آمادگی های یگان برای جلوگیری از وقوع حوادث و مقابله با آنها اطمینان حاصل نموده و در صورت بروز حوادث و سوانح اقدامات ضروری را برابر طرح ها و پیش بینی ها معموله به مورد اجرا گذارده و جریان را بی درنگ به مقامات بالا گزارش نمایند.
ماده ۶۰
فرماندهان ، روسا و مدیران مسئول دریافت و تقسیم صحیح و به موقع استحقاقی قانونی پرسنل جمعی می باشند.
ماده ۶۱
فرماندهان ، روسا و مدیران موظفند در كشف و شناسایی فعالیت های سیاسی ممنوعه پرسنل و نفوذ جریانات و تشكل های سیاسی در یگان ، سازمان و قسمت خود با حفاظت اطلاعات مربوطه ، همكاری های لازم را معمول دارند.
ماده ۶۲
نظر به اینكه اقدامات تامینی و حفاظتی در هر رده از وظایف اصلی فرماندهان بوده و بایستی در سرباز خانه ، اماكن نظامی ، انتظامی ، همچنین به هنگام راه پیمایی آموزشی و تاكتیكی ، آموزش تیر اندازی ، كارهای فنی و انجام خدمات داخلی و نگهبانی ، اقدامات تامینی لازم را به عمل آورده و ضمن تهیه و ابلاغ روش جاری و دستورات مقتضی به پرسنل جمعی ، اجرای صحیح اقدامات مزبور را از آنان بخواهند. بدیهی است فرماندهان ، روسا و مدیران نیز در حوزه مسئولیت خود ملزم به اجرای اقدامات بالا می باشند.
ماده ۶۳
فرماندهان ، روسا و مدیران ،مسئول آموزش یگان یا سازمان و پیشرفت دانش نظامی ، تخصصی پرسنل مربوط به خود می باشند و در زمینه رشد فرهنگ اسلامی همكاری لازم را با عقیدتی سیاسی یگان نمایند.
ماده ۶۴
فرماندهان ، روسا و مدیران بایستی دایماً در جریان وضع جاری یگان ، سازمان و قسمت مربوط بوده و از آمار پرسنل ، جنگ افزار ، مهمات ، وسایل ترابری و سایر اموال دولتی خود اطلاع داشته باشند.
ماده ۶۵
فرماندهان ، روسا و مدیران مسئول اصلی اجرای دقیق روش های نگه داری و تعمیر در یگان مربوطه می باشند و موظفند در حفظ و آماده نگه داشتن اموال و تجهیزات در یگان خود و حسن استفاده از آنها تلاش می نمایند.

فصل هفتم ) وظایف فرمانده و پرسنل در رزم
ماده ۶۶
هر فرمانده موظف است با بكارگیری كلیه توانایی های خود ، رزم را تا حصول پیروزی انجام دهد مكر اینكه با بكار گیری كلیه عوامل ادامه رزم امكان پذیر نباشد.
ماده ۶۷
هر فرمانده اقدامات لازم را به عمل می آورد تا هیچ مدرك یا وسیله قابل استفاده به دست دشمن نیافتد.
ماده ۶۸
هر فردی از نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران در رزم و فعالیت های پشتیبانی آن با توكل به خدا سعی می نماید :
الف) الزاماً ماموریت را درك و با آگاهی و هوشیاری آن را انجام دهد و دستورات را دقیقاً اجرا نماید.
ب) فرمانده یا مسئول رده بالاتر همجوار را از آخرین وضعیت ، بدون فوت وقت مطلع نمایند.
ج) دشمن را نابود نماید.
د) به افراد مجروح خودی كمك نماید مشروط بر اینكه به ماموریت اصلی صدمه وارد نشود.
ه) در حمله برای رسیدن به هدف و دفاع برای حفظ محل یا پاسگاهی كه به او واگذار گردیده با تمام امكانات در دسترس و تا پای ایثار جان تلاش بنماید جنگ افزار و ساز و برگی كه به وی سپرده شده است به صورت آماده به كار نگه داری نماید.
و) جنك افزار اجتماعی را كه خدمه آن به نحوی از كار افتاده راسا و یا به كمك دیگران به كار اندازد.
ز) تمام قدرت و امكانات خود را به كار برد تا اسیر دشمن نشود.
ماده ۶۹
هیچ یك از پرسنل نیرو های مسلح جمهوری اسلامی ایران نباید :
الف : جنگ افزار و تجهیزات خود و یگان مربوطه را كه هنوز قابل استفاده بوده و یا ممكن است مورد استفاده دشمن قرار گیرد رها نماید.
ب: با دشمن ارتباط غیر مجاز برقرار كند.
ح: عملی كه مغایر اصول حفاظتی باشد انجام دهد.
د: موجب تضعیف روحیه دیگران شود.
ه: خود را تسلیم دشمن نماید.
ماده ۷۰
وقتی كه در جریان رزم فرمانده یگان به عللی از محیط رزم خارج گردد و جانشین سازمانی یا از پیش تعیین شده ای نیز وجود نداشته باشد ، ارشد ترین فرد از رسته یگان ، فرماندهی را عهده دار شده و رزم را ادامه داده و رده بالاتر را از جریان واقعه مطلع نماید.

فصل هشتم ) قسمتی از قوانین و مقررات مربوط به رزم منطبق با مقررات قرارداد (ژنو ) كه اجرای آن مورد تصویب قرار گرفته است :
ماده ۷1
پرسنل نیرو های مسلح و رزمندگان داوطلب كه متشكل بوده و دارای شرایط زیر باشند مشمول مقررات قرارداد ژنو خواهند بود :
الف : دارای رئیس معینی باشند.
ب: علامت مشخصه داشته باشند.
ج: سلاح خود را به طور آشكار حمل نمایند.
د: قوانین و روش جنگی را رعایت كنند.
ماده ۷۲
با كلیه اسیران و كسانی كه در جنگ زخمی شده اند و از كار می افتند باید با انسانیت رفتار نموده و از به كار گماردن اسیران جنگی در منطقه رزم و یا رجوع كار های خطرناك به آنان خودداری شود.
ماده ۷۳
مجروحین ، بیماران ، و مغروقین باید تحت مواظبت قرار گرفته و برای درمان آنان اقدام گردد.
ماده ۷۴
بنا های بیمارستان ها و محل تجمع بیماران و مجروحین نظامی ، غیر نظامی ، بنا های مذهبی ، علمی و هنری مربوط به امور خیریه و همچنین وسایل نقلیه كه به علامت ویژه جهت حمل بیماران و مجروحین مورد استفاده قرار می گیرد (مشروط بر اینكه از لحاظ نظامی مورد استفاده دشمن واقع نشود ) از تعرض مصون و محفوظ خواهد بود ، نسبت به بیماران زخمی و مغروقین دشمن نباید صدمه بدنی وارد آید یا آنها را مقتول ساخت یا افراد ملت دشمن را وارد به شركت در عملیات جنگی بر علیه كشور خود نمود.
تیر اندازی به سوی سرنشینان و مسافرین هواپیماهای نظامی و یا غیر نظامی دشمن كه در خطر بوده و با چتر نجات به خارج پریده اند به استثناء افرادی كه در عملیات هوابرد شركت داشته اند مجاز نمی باشند. نباید كشتیها و هواپیماهای تجارتی بی طرف را خراب یا توقیف نمود ، مگر اینكه در قاچاق یا شكستن محاصره شركت كرده و یا مرتكب اعمالی بر خلاف مقررات بی طرف گردند.
ماده ۷۵- پرسنل مجاز نیستند :
الف : دشمن را كه تسلیم شده و یا اسیر گردیده و یا با او قرار آتش بس گذارده شده است زیر آتش گرفته مجروح و یا مقتول سازند.
ب: اشیاء همراه اسرا را كه ارزش عاطفی دارند تصاحب نمایند.
ج: با قبول تسلیم بلا شرط از طرف دشمن ، اعلام نمایند جان تسلیم شدگان در امان نخواهد بود.
د: به غارت و چپاول مبادرت كرده و بدون دستور ، بی جهت بنا ها را خراب نمایند.
ه: با آزار و شكنجه از اسرا اطلاعات بیشتری غیر از درجه ، نام ، نام خانوادگی ، تاریخ تولد ، و شماره پرسنلی كسب نمایند.
و : اقدام به گروگان گیری كرده ، مبادرت به مقابله و انتقام نموده و یا تنبیهات دسته جمعی در آن اجرا نمایند.
ز: اشخاص را بدون محاكمه در دادگاه های قانونی ، مجازات نمایند مگر در مورد تخلفات انضباطی.
ح: نماینده دشمن را كه با پرچم سفید به منظور مذاكره می آید مورد حمله و آزار و اذیت قرار یا او را زندانی نمایند.
ط: بدون علت از پرچم سفید یا پرچم ملی یا علایم مشخصه موسسات بین المللی استفاده نمایند.
ی: غیر نظامیان را برای جرم هایی كه شخصاً مرتكب نشده اند مجازات نمایند.

فصل نهم ) احترامات نظامی
ماده ۷۶
ادای احترامات نظامی در نیرو های مسلح موجب صمیمیت و افزایش همبستگی و تحكیم مبانی انضباط می گردد و رعایت آن از طرف پرسنل نیرو های مسلح ضروری است. فرماندهان ، روسا و مدیران و پرسنل ارشد باید اجرای آن را دقیقاً از پرسنل نظامی بخواهند.
ماده ۷۷
احترامات نظامی به طور كلی بر دو نوع است كه طرز انجام آنها در آیین نامه مربوط ذكر شده است.
الف : احترامات انفرادی
ب: احترامات دسته جمعی
ماده ۷۸
كلیه پرسنل ملبس به لباس نظامی موظفند در هر موقع و هر مكان چه محل خدمت و چه غیر از آن (به استثنای مواردی كه در این آیین نامه ذكر می شود ) انفراداً نسبت به پرسنل ارشد احترام نمایند.
ماده ۷۹
رفتار ، گفتار و مكاتبات پرسنل با یكدیگر صرفنظر از مقام و درجه یا رتبه باید مودبانه باشد.
ماده ۸۰
موقعی كه فرمانده یا رئیس به محل حضور یا تجمع افراد ابواب جمعی خود رسد ارشد افراد نظامی حاضر باید عده را خبر دار كرده و برای عرض گزارش او استقبال نمایند و پس از معرفی خود وضع و تعداد نفرات عده و برنامه كار را گزارش داده و در صورت لزوم دستور او را دریافت دارد.
تبصره : هنگامیكه از رده های بالا فرمانده واحد ، كسی در داخل و یا محوطه نزدیك آن قرار داشته باشد ب واحد فرمان خبر دار نمی شود و لیكن آمار واحد و برنامه كار و گزارش موارد ضروری به فرمانده ارائه می گردد.
ماده ۸۱
پرسنل برای خطاب به مقامات و درجات مختلف عناوین زیر را به كار می برند :
الف : نسبت به مقام معظم فرماندهی كل قوا : (مقام معظم )
ب: نسبت به روسای قوای سه گانه : (مقام محترم )
ج: نسبت به وزرا (جناب )
د: نسبت به درجات سرتیپ دومی – سرتیپی – سرلشگری – سپهبدی و ارتشبدی در ارتش – ژاندارمری – شهربانی (تیمسار )
ه: نسبت به درجات همطراز مذكور در بند (د) بالا در سپاه و كمیته و بسیج : (سردار )
و : نسبت به درجات ستوان سومی تا سرهنگی داخل در نیرو های مسلح : (جناب )
ز: نسبت به سایر نظامیان بر حسب مورد در آجا ،ژاجا ، شاجا (سركار ) و در سپاه پاسداران و كمیته انقلاب اسلامی (پاسدار ) و در بسیج (بسیجی ).
ح: نسبت به كارمندان در نیرو های مسلح ،كارمندان مرد تا رتبه ۱۶ داخل (آقا ) و از رتبه ۱۷ به بالا (جناب ) و كارمندان زن (سركار خانم ).
ماده ۸۲
هرگاه یك نفر نظامی به منظور دریافت دستورات و یا جهت دادن گزارش شفاهی ، نزد مقام بالاتر حضور یابد به ترتیب زیر باید ادای احترام نمایند :
الف : نسبت به مقام بالا پس از ادای احترام دست را پایین انداخته و به حال خبر دار می ایستد چنانچه حامل نامه باید نامه را با دست چپ تقدیم می دارد.
ب: هنگام ترك حضور مافوق با ادای احترام عقب گرد كرده و مراجعت می نماید.
تبصره ۱- در صورتیكه بالا دست در محل سرپوشیده باشد زیر دست باید قبل از ورود به محل مزبور كلاه خود را برداشته و به جالباسی كه در خارج از محل مذكور می باشد قرار دهد و پس از ورود به محل با حال خبر دار اداء احترام نماید.
تبصره ۲- چنانچه به عللی مجبور باشد با كلاه به محل سرپوشیده داخل شود ، پس از ادای احترام كلاه خود را با دست راست از سر برداشته و به نحوی در دست چپ قرار دهد كه داخل كلاه به طرف بدن و نقاب آن رو به جلو باشد.
ماده ۸۳
دانشجویانی كه در پایان دوره تحصیلی به درجه ستوانی نائل می گردند فقط به درجات ستوانی و به بالا ، ادای احترام می نمایند ، دانش آموزان آموزشگاه های نظامی اعم از كادر ثابت و وظیفه در مدت تحصیل ، كه لباس دانش آموزی در بر دارند به نظامیانی كه درجات گروهبانی یا رزم آوری و به بالا ، دارند ادای احترام خواهند نمود.
تبصره ۱- ترتیب ارشدیت محصلین مراكز فرهنگی و آموزشی نیرو های مسلح عبارت است از : دانشجویان دوره دوم دانشكده علوم نظامی / انتظامی ، دانشجویان دوره اول علوم نظامی / انتظامی ، دانش آموزان آموزشگاه های نظامی / انتظامی.
تبصره ۲- دانشجویان و دانش آموزان دوره های پایین تر با رعایت ارشدیت مقرر در تبصره ۱ بالا بایستی به دانشجویان و دانش آموزان دوره بالاتر احترام بگذارند.
تبصره ۳- دانشجویان و دانش آموزان همكلاس باید به ارشد خود كه دارای درجات گروهبانی یا رزم آوری افتخاری دانشجویی و دانش آموزی می باشند ادای احترام نمایند.
تبصره ۴- ادای احترام دانشجویان و دانش آموزان نسبت به معلمان (اساتید ، دبیران و مربیان ) خود از هر درجه یا رتبه ای كه باشند تا پایان دوره آموزشی الزامی می باشد.
ماده ۸۴
در مواقع ادای احترامات دسته جمعی در حال خبر دار پرسنل در پاسخ سلام مقامات و فرماندهان ، روسا و مدیران كه در بدو ورود به جمع پرسنل اداء می شود بایستی حسب مورد به نحو زیر پاسخ دهند :
الف : پاسخ سلام یا درود :
(۱) – نسبت به مقام معظم فرماندهی كل قوا : الله اكبر پاینده رهبر :
(۲) – نسبت به روسای قوای سه گانه و دیگر مقامات ، فرماندهان ، روسا و مدیران پس از ذكر سلام یا درود (حسب مورد ) عناوین مذكور در ماده ۸۱ همین آیین نامه بیان خواهد شد.
ب: پاسخ تشویق مقامات و فرماندهان كه در مراسم به صورت (خیلی خوب ) بیان می شود حسب مورد به شرح زیر است :
(۱)- نسبت به مقام معظم فرماندهی كل قوا (الله اكبر پاینده رهبر )
(۲)- نسبت به روسای قوای سه گانه (الله اكبر پاینده رهبر )
(۳)- نسبت به وزرا ء (الله اكبر پاینده رهبر )
(۴)- نسب به فرماندهان ، روسا و مدیران در نیرو های مسلح حسب مورد ز سرتیپ ۲ داخل به بالا ( درود تیمسار ، سردار ) و از ستوان سوم تا سرهنگ داخل ( درود جناب )و سایر درجات (درود سركار ف پاسدار ، بسیجی )
ماده ۸۵
در اماكن عمومی ، اتوبوس ها و واگن های قطار و هواپیماها به محض ورود یك نفر بالا دست رفتار زیر دست به شرح زیر خواهد بود :
الف – در صورتیكه هر دو نفر (بالا دست و زیر دست ) با لباس نظامی باشند زیر دست باید از جای خود برخواسته و ادای احترام نماید.
ب- چنانچه هر دو یا یكی از آنان لباس غیر نظامی در بر داشته باشند ادای احترام و تعارف ها مطلوب و طبق نزاكت است ولی اجباری نمی باشد.
ماده ۸۶
استعمال دخانیات در حضور مافوق (در هنگام خدمت ) ممنوع است.

فصل دهم ) روش ادای احترامات نظامی انفرادی
ماده ۸۷
ادای احترام انفرادی(با جنگ افزار ، بدون جنگ افزار )از طرف پرسنل نسبت به مافوق برابر آخرین آیین نامه مصوب مشق صف جمع انجام می گردد.
ماده ۸۸
در موارد زیر برابر آخرین آیین نامه مصوب تشریفات ف ادای احترامات نظامی با پرچم به عمل می آید.
الف : محضر مقامات
(۱) – محضر مقام معظم رهبری و فرماندهی كل قوا.
(۲) – مقام محترم ریاست جمهوری.
(۳) –سران كشور های دیگر كه در داخل كشور ایران مهمان رسمی هستند.
ب: عبور پرچم ها : پرچم ستاد فرماندهی كل قوا ، پرچم ارتش جمهوری ایران ، پرچم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، پرچم نیروی انتظامی و پرچم یگانی كه به طور افراشته حمل می شود.
ج: پیكر مطهر شهدا
ماده ۸۹
در مواردیكه پرسنل جمعی به چند بالا دست در یك زمان برخورد نمایند به ارشد آنها احترام خواهند نمود ولی پاسخ از طرف همه آنان در یك زمان داده می شود.
ماده ۹۰
چنانچه بالا دستی ، پرسنل جمعی خود را در محوطه یا میدان آموزش احضار نماید ، پرسنل مزبور می بایستی با قدم دو نزدیك شده در دو قدمی بالا دست در حین چسباندن پا ادای احترام نماید ، بالا دست موظف است فوراً پاسخ احترام پرسنل جمعی را بدهد ، پس از پاسخ سلام ، زیر دست ، دست خود را پایین می آورد و پس از آن تا پایان مكالمه به حال خبر دار خواهد ایستاد و در خاتمه زیر دست بلافاصله به حال احترام درآمده ، متناسب با سمتی كه حركت خواهد نمود به راست راست ، به چپ چپ و یا عقب گرد می نماید.
ماده ۹۱
كلیه نظامیان در حین رانندگی خودرو از ادای احترام نظامی معافند.
ماده ۹۲
ادای احترام از طرف نگهبان مسلح به ترتیب زیر به عمل می آید :
الف : نگهبان درب جبهه هر پادگان ، سرباز خانه یا سازمان نظامی نسبت به كلیه پرسنل ارشد خود به حالت خبر دار ، ادای احترام نموده و برای فرمانده پادگان یا رئیس سازمان و جانشین و معاونین آنان و رده های بالاتر پیش فشنگ می نماید. سایر نگهبانان نیز به حالت خبر دار و با سر ادای احترام می نمایند.
ج: نگهبان زندان و بدرقه كنندگان زندانیان از ادای احت